|
ANNE BABA TUTUMLARININ ÇOCUK GELİŞİMİNE ETKİLERİ
RÜSTEM KURT
Aile çocuğun doğduğu andan itibaren iletişim kurduğu ve kurduğu iletişimin en güçlü olduğu birincil gruptur.Yetişkin olan her birey bir anne babanın eseridir.Her yetişkinin sahip olduğu kişilik özellikleri,toplum içindeki tutum ve davranışlarının temelleri de aile ortamında atılmaktadır.
0-6 yaş arasında çocuk,kendini tanıyıp geliştirmek için özdeşim kurabileceği bir modele gereksinim duyar.Bu model her zaman çocuğun yanında olan ve onunla iletişim kuran anne baba olmaktadır.Bunun yanında çocuk anne baba dışında onunla vakit geçiren diğer bireyleri de model alabilir.Bu üyelerin bozuk bir kişilik yapısına sahip olması halinde,olumsuz davranış örneklerinin çocuğa yansıması kaçınılmazdır.
Anne babaların farkında olarak yada olmayarak çocuk yetiştirmede kullandıkları tutum ve davranışlar;çocukların vicdan,ahlak ,kişilik gelişimini ve sosyalleşmesini önemli oranda etkilemektedir.Bu etkiler yaşam boyunca bireyle birlikte süregelmektedir.
Çocuk yetiştirmede anne baba tutumlarını 6 grupta toplayabiliriz:
1.)Aşırı baskıcı ve otoriter tutum
2.)İzin verici(Hoşgörülü) tutum
3.)Aşırı koruyucu tutum
4.)Dengesiz ve kararsız tutum
5.)İlgisiz ve Kayıtsız tutum
6.)Güven verici ve destekleyici tutum
Şimdi bu anne baba tutumlarını kısaca açıklayalım:
AŞIRI BASKICI OTORİTER TUTUM
Çocuğu belli bir kalıba sokan,anne babanın ve toplumun istekleri doğrultusunda küçük bir yetişkin haline getirmeye çalışan anne baba tutumudur.Geleneksel aile yapısında en fazla görülen tutumdur.
Aşırı baskıcı ve otoriter tutumda çocuğa aile içinde katı bir disiplin uygulanmaktadır.Anne babanın söyledikleri her zaman doğrudur.İstekler yerine getirilmek zorundadır.Anne babanın dikkati sürekli çocuğun yaptığı hareketler üzerindedir.Çocuğun oturuşu,kalkışı,konuşması hatta gülmesi bile kontrol altındadır.Çocuk her kurala uymak zorundadır.Uymadığı taktirde aşağılanır ve cezalandırılır.Hatta şiddet yoluna başvurulur. Çocuktan yaşının üzerinde olgunluk beklenir.Özgür bir ortam sunulmaz.Anne babanın her istediğini yapan çocuk uslu çocuk olarak nitelendirilir.Amaç böyle çocuklar yetiştirmektir.
Aşırı baskıcı ve otoriter tutumla yetişen çocuklarda görülen özellikler şöyledir:
v Bu ailelerde yetişen çocuklar her zaman stresli ve tedirgindir.Her an hata yapma kaygısıyla yaşarlar.
v Genellikle sessiz ve uysaldırlar.Bu durum aşırı baskı kurmanın bir sonucudur.
v Kendilerine olan güvenleri hemen hemen yok gibidir.Su içerken bile bardağı düşürüp kırmaktan korkarak tedirgin davranırlar.
v Sürekli eleştirilmenin bir sonucu olarak aşağılık duyguları gelişmiştir.”Ben yapamam,beceremem” kelimelerini çok sık kullanırlar.
v Kendi kararlarını kendileri veremezler.Başkalarının onlar adına karar vermesini beklerler.
v Tam tersi olarak isyankar bir kişilik de geliştirebilirler.
v Annelerinin müdahale edemeyeceği durumlarda(misafir gelince ya da kalabalık bir ortamda)aşırı hareketli ve isyankar davranarak anne babalarından intikam almak isteyebilirler.
İZİN VERİCİ(HOŞGÖRÜLÜ) TUTUM
Otoriter tutumun aksine denetimin çok düşük olduğu anne baba tutumudur.Çocuğun her türlü davranışı hoşgörü ile karşılanır.Toplumsal kurallara önem verilmez.Çocuğun yaptığı bir davranış fark edilip uyarılsa bile denetlemeler düzensizdir.Verilecek olan cezalar hep ertelenir.Çocuk yanlış da olsa aynı davranışı yapmaya devam eder.
Çocuğa verilen haklar sınırsızdır.Çocuğun nerede durması gerektiği belirlenmemiştir.Anne baba çocuk hata yapsa da hiç karışmamanın iyi bir eğitim anlayışı olduğunu savunurlar.Oysa her çocuğun yaptığı davranışla ilgili bir geri bildirim almaya ihtiyacı vardır.
Kuralların sürekli çiğnendiği ve yeterince uyulmadığı bu ailede bir müddet sonra çocuklar anne babalarını denetim altına almaya çalışırlar.Her isteklerinin yapılmasını isterler. Doyumsuz bir kişilik geliştirirler.
İzin verici(hoşgörülü) tutumla yetişen çocuklarda görülen özellikler şöyledir:
v Devamlı yetişkinlerden hizmet beklerler.
v Anne babalar çocuklarını çok serbest bıraktığı için kural bilinci oluşmaz.Bu hayatının diğer dönemlerinde problemler yaşamasına neden olur.
v Bütün isteklerinin yapılmasını isterler.İsteklerinin kabul edilmesi için ağlama yoluna sık sık başvururlar.
v Bencildirler.Kendi ihtiyaçları her zaman ön plandadır.
v Toplum içinde de herkesin onların istediğini yapmak zorunda olduğunu düşünürler.
AŞIRI KORUYUCU TUTUM
Aşırı koruyucu ailelerde çocuğun bütün ihtiyaçları anne baba tarafından karşılanır.Çocuğun yaşı ne olursa olsun büyümüş olduğu asla kabul edilmez.Çocuğun yalnız başına bir iş yapmasına izin verilmez.Anne baba çocuğun başına her an kötü bir şey gelebilir kokusuyla yaşar.Tek başına yemek yemesine izin verilmez.Aç kalır düşüncesiyle gereğinden fazla yemek yedirilir.Ödevleri anne baba yapar.Çocuğun hangi kıyafeti giyeceğine,saçlarını nasıl toplayacağına anne baba karar verir.
Bu tür ailelerde çocuk anneye değil anne baba çocuğa bağımlıdır. Anne baba kendileri olmadan çocuklarının hayata tutunamayacağını ve başarısız olacağını düşünür. Zamanla çocukta anne babaya bağımlı hale gelir.Kendi başına bir iş yapamaz.Kendine olan güveni yok olur.
Aşırı koruyucu tutumla yetişen çocuklarda görülen özellikler şöyledir:
v Sosyal ilişkileri zayıftır.Genellikle arkadaşları arasında alay konusu olurlar.
v Kendilerine güvenleri yok denecek kadar azdır.
v Ailelerine aşırı bağımlıdırlar.
v İleriki yaşlarda anne babaları gibi kendilerini koruyacak,kendi adlarına karar verecek biriyle evlenmek isterler.
v Ürkek,çekingen ve güvensiz bir kişilik geliştirirler.
DENGESİZ VE KARARSIZ TUTUM
Bu gruptaki anne babaların hiçbir konuda net bir tavırları yoktur.Bir gün yasaklanan bir durum ertesi gün serbest olabilir.Çocuk hangi davranışından sonra nasıl bir tepkiyle karşılaşacağını önceden kestiremez.Anne bir gün oyuncaklarını dağıtmasına ses çıkarmazken ertesi gün aynı davranışı cezalandırabilir.Çocuk ikilem içinde kalır.Ne yapacağını bilemez.
Bu tutarsızlıklar anne babanın farklı disiplin anlayışı geliştirmesi şeklinde de olabilir.Annenin izin verdiği bir duruma baba izin vermez.Çocuk hangisinin koyduğu kurallara göre davranacağını bilemez.
Bu ailelerin büyük bir bölümünde kız ve erkek arasında da ayırım yapıldığı görülmektedir.Örneğin erkek çocuk bir davranış yapınca ödüllendirilmekte,aynı davranışı kız çocuk yapınca ağır bir eleştiriyle karşı karşıya kalmaktadır.
Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocuklarda görülen özellikler şöyledir:
v Kararsızdırlar.Bir olay karşısında ne yapacaklarını bilemezler.
v Anne babaları gibi kendileri de tutarsız bir kişilik geliştirirler.
v Yaşamları boyunca insanlara güven sorunu yaşarlar.
v Aşırı isyankar ve boyun eğici olabilirler.
|
